Instytut Pileckiego zaprasza na wystawę „Lipcowi. Twarze ofiar Obławy Augustowskiej” złożoną ze zdjęć mężczyzn, kobiet i dzieci, których Sowieci zamordowali w nieznanej do dziś lokalizacji w lipcu i sierpniu 1945 r. Na Suwalszczyźnie określa się ich mianem „Lipcowych”. Wernisaż odbędzie się 17 stycznia o godz. 17.00 na Placu Marii Konopnickiej. Partnerem wydarzenia jest m.in. Urząd Miejski w Suwałkach.
Obława Augustowska
W lipcu 1945 r. Armia Czerwona i sowiecki aparat bezpieczeństwa, wspierane przez polskie wojsko i UB, przeprowadziły operację, która przeszła do historii jako Obława Augustowska. Jednostki o łącznej sile ponad 45 tys. żołnierzy i funkcjonariuszy otrzymały rozkaz przeczesania całej Puszczy Augustowskiej. Osoby podejrzane o działalność konspiracyjną były aresztowane i brutalnie przesłuchiwane przez sowiecki kontrwywiad wojskowy „Smiersz”.
W wyniku Obławy zatrzymano ponad 7 tys. osób. Około 5 tys. z nich zwolniono potem do domów. Przeszło 500 osób zostało przekazanych władzom sowieckiej Litwy. 592 osoby Sowieci rozstrzelali i pochowali w nieznanym miejscu. Prawdopodobnie ten sam los spotkał kolejny tysiąc zatrzymanych. Rodziny i bliscy ofiar Obławy Augustowskiej do dziś nie znają miejsca ich spoczynku.
Obława Augustowska była największą zbrodnią popełnioną na Polakach po II wojnie światowej. Jest ona symbolem dramatycznego losu Europy Środkowo-Wschodniej, która w 1945 r. na kilkadziesiąt lat znalazła się w strefie wpływów Związku Sowieckiego.
– Obława Augustowska do dziś nie jest należycie wyjaśniona z powodu braku dostępu do rosyjskich archiwów. Nie jest też dostatecznie znana samym Polakom. Dlatego cieszy mnie, że Instytut podjął trud upamiętnienia tych wydarzeń u samego źródła, w Augustowie i na Suwalszczyźnie. – mówi prof. Magdalena Gawin, dyrektor Instytutu Pileckiego. — To ostatni moment, żeby odzyskać dla naszej pamięci ofiary tej zbrodni. Wystawę „Lipcowi” przygotowywaliśmy we współpracy z rodzinami ofiar Obławy Augustowskiej, które przez lata starały się dowiedzieć, co spotkało ich bliskich. W tych poszukiwaniach mogli liczyć na wsparcie niezależnej organizacji Memoriał, która pod koniec grudnia została zamknięta przez władze rosyjskie. W tym trudnym czasie dla badaczy ze stowarzyszenia Memoriał, jesteśmy im bardzo wdzięczni za zaangażowanie w pomoc rodzinom ofiar Obławy Augustowskiej.
Wystawa miała swoją premierę 13 października 2021 r. w ramach inauguracji działalności Instytutu Pileckiego w Augustowie. W listopadzie 2021 r. została nominowana do prestiżowej nagrody „Projekt Roku” Stowarzyszenia Twórców Grafiki Użytkowej w kategorii „Impakt Społeczny”.
– Na wystawie pokazujemy kolekcję zdjęć portretowych osób zamordowanych przez Sowietów w wyniku Obławy Augustowskiej. Fotografie – nawet zniszczone lub słabej jakości – stanowią dziś jedyny nośnik, dzięki któremu wizerunki ofiar zachowały się do naszych czasów. Dzięki technikom rekonstrukcji cyfrowej i koloryzacji wystawa ukazuje prawdziwe oblicza tych osób. Stajemy z nimi twarzą w twarz, dzięki czemu możemy dostrzec rozmiar straty i skalę zbrodni, która przerwała życiorysy setek odważnych, młodych ludzi, pełnych pasji i planów na przyszłość – tłumaczy Bartosz Gralicki, pełnomocnik Dyrektora Instytutu Pileckiego w Augustowie oraz kurator wystawy.
Zbiórka pamiątek i świadectw
Instytut Pileckiego z myślą o przyszłej wystawie stałej prowadzi akcję zbierania pamiątek i świadectw, związanych z losami mieszkańców Augustowa i Suwalszczyzny w XX wieku. Ze świadkami wydarzeń przeprowadzimy rozmowy rejestrowane w formie wideo, które wzbogacą archiwum historii mówionej. Przyjmiemy artefakty, pamiątki i fotografie. Dokumenty i zdjęcia, które właściciele chcieliby zatrzymać w archiwum prywatnym, zdigitalizujemy i dołączymy do naszych zbiorów cyfrowych. Zachęcamy do kontaktu wszystkich gotowych podzielić się z nami swoją historią.
Kontakt e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. | Kontakt telefoniczny: 539 393 419
Organizatorzy: Instytut Pileckiego | Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Partnerzy: Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej | Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie | Starostwo Powiatowe w Suwałkach | Urząd Miejski w Suwałkach |
Instytut Pamięci Narodowej – oddział w Białymstoku
Instytut Pileckiego w Augustowie
Od lipca 2021 r. Dom Turka w Augustowie jest własnością Instytutu Pileckiego, który planuje jego gruntowną renowację, poprzedzoną inwentaryzacją i badaniami archeologicznymi w poszukiwaniu wszelkich śladów po więźniach i ofiarach. W przyszłości powstanie tu centrum pamięci o Obławie Augustowskiej wraz z wystawą stałą. Będzie ona opowiadała o wydarzeniach z lipca 1945 roku i szerzej – o historii Augustowa i Suwalszczyzny w XX wieku na tle dziejów Polski i Europy.
Instytut Pileckiego to instytucja naukowa prowadząca projekty badawcze, wystawiennicze, edukacyjne i kulturalne. Przedsięwzięcia te służą pogłębieniu refleksji nad polskim doświadczeniem konfrontacji z dwoma totalitaryzmami – niemieckim i sowieckim oraz popularyzacji polskiej historii poza granicami kraju.
